อริยเจ้า (๗๑๒)

อริยเจ้า น. คำนาม หมายถึง ผู้ได้บรรลุ ตามความหมายว่า สำเร็จญาณที่กล่าวสรรเสริญได้ว่า บรรลุ, คือ พระพุทธเจ้าและพระพุทธสาวก ที่ได้ แต่งตั้ง บัญญัติ แสดงมา เปิดเผยออก ซึ่งญาณตามคุณธรรมเหล่านั้น ว่าผู้นั้น เป็นพระอริยเจ้า ได้แก่พระพุทธเจ้า และสาวกของพระพุทธเจ้า

ตัวอย่างการใช้งาน : ตัวอย่าง ก็อาทิ กล่าว เช่นว่า “พระอริยเจ้า ท่านเป็นองค์ผู้มีจิตเป็นอุเบกขา มีสติ อยู่เป็นสุข ประการฉะนี้ พักอยู่”

ที่มา : ความปรากฏคำอธิบาย อ้างกับพระไตรปิฎก มีมาแต่พระไตรปิฎก พบมากอยู่แล้ว เป็นแต่คำอธิบายโดยพระอรรถกถาจารย์ อันซึ่งละเมียดละไม ละเอียด โดยที่ท่านมุ่งกล่าวแก่คุณธรรม ไม่ใช่มุ่งกล่าว จะเอาระดับชั้นอย่างความสามัญ ซึ่งขั้นนั้น ขั้นนี้ ด้วยการตั้งตน และตั้งคนอื่นให้เป็น, เพราะผู้สำเร็จญาณอันอริยนั้น ย่อมแจ้งแก่คุณธรรม ย่อมกระทำความปรากฏตนออกมาซึ่งคุณธรรม ให้เห็นได้, คำนี้ หากจะนับว่า เป็นลูกคำ ของคำว่า อริยะ, อริย- ซึ่งค้นให้เห็นแล้ว ด้วยฉบับของราชบัณฑิต ตามที่คนอาจหาตรวจดูความหมายของพระอริยะมา พระราชบัณฑิตเอง ยังไม่ได้กล่าวแก่คำนี้ (อริยเจ้า) ไว้เลย ว่าจะเป็นคำหลัก หรือลูกคำอยู่ที่ไหน