ปรัปวาท (๕๘๐)

ปรัปวาท น. ปรัปวาท กับ ปรัปปวาท เป็นคำจำพวก คุณนาม วิเศษนาม ขยายให้เห็นบทอนุจร ซึ่งประณามกันกับตัวกถา บทที่ ชำระปรับปรุงกัน (ว่า ปรปฺวาท) หรือต่อบทที่ไม่อาจจะสามารถให้ชำระปรับปรุงกัน เมื่อคำอธิบายชนิดเช่นที่ว่า เกิดนั้น ตกมาถึง คือว่าให้ต้องสาธยาย ธรรมะสากัจฉา หรือให้เกิดปุจฉา และวิสัชนา กันขึ้น ตามบทอันที่อาจจะต้องร้องเรียกให้คนเห็นไปยังความเข้าใจหลายฝ่าย จึงให้เรียกคุณวิเศษ ตามกิริยาวิเศษอนุจร ของกถาบทธรรมนั้น ๆ ที่กล่าวให้เป็นการข่มขี่ หรือปรับปรุงบาทพระคาถาถ้วนทั่ว ในแต่ละบท นั้นว่า กล่าวตัด ทำคืนความดี พระพุทธะดำรัส ตรัสกระทำปรัปวาท กล่าวแก้แก่ธรรมสังวร แก่กถาของลัทธิอื่น อันซึ่งยังมิชอบ และยังไม่อาจให้ตรงดี ในทางวาทะ, พระพุทธเจ้า หรือพระภิกษุรูปใดรูปหนึ่งกระทำดั่งนั้น ว่า “กระทำปรัปวาท” กล่าวแก้คำของลัทธิ อันควรให้ตกไป

ตัวอย่างการใช้งาน : “แสดงธรรมมีปาฏิหาริย์ ข่มขี่ปรัปวาทที่บังเกิดขึ้น ให้เรียบร้อยโดยสหธรรมได้” (เจติยสูตร)

ที่มา : พบในพจนานุกรมพุทธศาสน์ ฉบับประมวลศัพท์, แปล ไทย-ไทย อ.เปลื้อง ณ นคร, ทั้งคัมภีร์พระไตรฎก แต่ละ ฉบับ ก็พบอยู่แต่โดยมากหลายแห่งด้วยกัน ลบ ป อักษร ออกตัวนึง